Lampy antydepresyjne

Regulacja naszego zegara biologicznego wymaga u większości z nas światła o natężeniu około 1 500 – 10 000 luksów, co w okresie jesienno-zimowym w naszej szerokości geograficznej zapewnia jedynie światłoterapia, która reguluje wydzielanie melatoniny (tzw. hormon snu) oraz wpływa na produkcję serotoniny (tzw. hormon szczęścia). Działanie lamp antydepresyjnych opera się więc o regulację gospodarki hormonalnej organizmu.

Lampy antydepresyjne, znane również jako lampy przeciwdepresyjne, lampy do terapii światłem czy po prostu światłoterapia, są stosowane jako jedna z form terapii w leczeniu zaburzeń afektywnych sezonowych (SAD) i innych form depresji. SAD jest rodzajem depresji, która występuje okresowo, najczęściej jesienią/zimą, gdy dni są krótsze i występuje mniej naturalnego światła słonecznego.

Skuteczność lamp antydepresyjnych potwierdzają badania przede wszystkim w leczeniu SAD i niektórych innych form depresji. Mechanizm działania polega na dostarczeniu intensywnego światła o określonym spektrum, zbliżonego do światła słonecznego, w celu regulacji rytmu dobowego i poprawy nastroju poprzez wpływ na gospodarkę hormonalną. Optymalna dawka światła i czas trwania sesji mogą się różnić w zależności od indywidualnych potrzeb, jak również rodzaju stosowanej lampy leczniczej do naświetlań.

W większości przypadków, fototerapia lampą antydepresyjną jest skuteczna jako samodzielna terapia, ale zdarza się, że jest stosowana jako uzupełnienie innych form leczenia, jak terapia farmakologiczna czy psychoterapia.

Fototerapia skutecznie uzupełnia niedobory światła słonecznego w okresie jesienno-zimowym, dzięki czemu zapobiega jesiennej chandrze i depresji sezonowej, zwanej również depresją zimową.

Najważniejszą przyczyną sezonowych zaburzeń nastroju jest deficyt światła, dlatego najwłaściwszą i najskuteczniejszą metodą leczenia jest światłoterapia. Z roku na rok cieszy się ona coraz większą popularnością na całym świecie i jest wykorzystywana w wielu placówkach medycznych w Europie.

Badania naukowe pokazują, że fototerapia:

• łagodzi objawy depresji sezonowej średnio o 60-90%
• pozwala je w pełni zwalczyć aż u 80% osób.

Na depresję zimową cierpi około 10-15% ludzi. Najczęściej pojawia się u osób w wieku 20-60 lat, przy czym zdecydowaną większość stanowią kobiety (70-80% chorych). Bardziej narażone są osoby, które przez większość dnia przebywają w pomieszczeniach zamkniętych oraz mieszkańcy obszarów na tych szerokościach geograficznych, gdzie światła słonecznego jest mniej. Wielu z nas w okresie jesienno-zimowym czuje się gorzej i narzeka na brak słońca. Tylko nieliczni przy posępnej pogodzie nie odczuwają żadnych zmian w codziennym funkcjonowaniu.

Wśród najczęstszych objawów związanych z deficytem światła wyróżniamy:

• brak energii, spowolnienie, stałe poczucie zmęczenia,
• nadmierna senność, problemy z porannym wstawaniem,
• zwiększony apetyt (zwłaszcza na słodycze),
• kłopoty z koncentracją, brak motywacji do działania,
• smutek, przygnębienie,
• uczucie niepokoju, lęku lub rozdrażnienia,
• apatia, zobojętnienie,
• spadek libido,
• nasilenie objawów napięcia przedmiesiączkowego u kobiet

Objawy niepożądane w postaci bólu głowy czy lekkiego podrażnienia oczu występują bardzo sporadycznie. Jeśli się pojawią wystarczy skrócić czas trwania fototerapii lampą antydepresyjną lub zwiększyć odległość lampy od oczu.

Niektóre źródła podają, że leki wywołujące nadwrażliwość na światło (np. lit, lamotrygina, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, wyciąg z dziurawca, tetracykliny) mogą zwiększać ryzyko wystąpienia wysypki alergicznej. W praktyce lekarskiej jednak znane są np. połączenia soli litu z lamotryginą i leczenie światłem, bez wystąpienia u pacjentów żadnych zmian skórnych.

Fototerapia nie wpływa na produkcję witaminy D, gdyż ze względów bezpieczeństwa emitowane światło w medycznych lampach antydepresyjnych pozbawione jest promieniowania ultrafioletowego (UV).

Lampy emitujące światło słoneczne i okulary do światłoterapii najlepiej używać w godzinach 6-20. Dla większości osób najbardziej skuteczna jest sesja w godzinach porannych, niedługo po przebudzeniu. Światło hamuje wydzielanie melatoniny, zwanej hormonem snu, co jest szczególnie istotne rano. Pory dnia seansów zależą jednak od leczonej dolegliwości.

Tak, standardowa intensywność światła dla lamp emitujących światło słoneczne, zalecana do leczenia zaburzeń afektywnych sezonowych (SAD) i poprawy nastroju, to około 10 000 luksów. Jednakże, sesje naświetlań mogą być prowadzone również przy mniejszej intensywności światła. W takim przypadku ważne jest, aby zwiększyć dystans terapeutyczny (tj. zwiększyć odległość od lampy antydepresyjnej), co wpłynie na zmniejszenie intensywności emitowanego światła. Warto jednak pamiętać, że sesja naświetlania będzie wówczas dłuższa.

Ostateczny wybór dystansu terapeutycznego zależy od indywidualnych preferencji każdej osoby. Jeżeli natężenie światła o standardowej intensywności 10 000 luksów nie jest dla Ciebie komfortowe, możesz spróbować zwiększyć dystans terapeutyczny, aby dopasować sesję do swoich potrzeb. To pozwoli na poprawę komfortu i zmniejszenie intensywności światła, pamiętaj jednak, że wówczas sesja naświetlania potrwa odpowiednio dłużej.

Poniższa tabela obrazuje standardowe czasy naświetlań przy określonych natężeniach światła wg urządzenia:

Uważa się, że występowanie SAD (ang. Seasonal Affective Disorder) jest częściowo uwarunkowane genetycznie i wynika z większej wrażliwości danej osoby na deficyt światła.

Fototerapię światłem najlepiej stosować zapobiegawczo. Osoby szczególnie wrażliwe na niedobory światła słonecznego, u których depresja sezonowa występuje cyklicznie, powinny rozważyć rozpoczęcie terapii światłem już we wrześniu/październiku, kiedy dni zaczynają się robić wyraźnie krótsze i mniej słoneczne. W przypadku leczenia sezonowych zaburzeń depresyjnych lamp imitujących światło słoneczne należy używać jak najszybciej po wystąpieniu pierwszych niepokojących objawów.

Światłoterapia jest niezawodna w regulowaniu dobowego rytmu snu i czuwania, co jest szczególnie istotne u osób cierpiących na bezsenność i różnego rodzaju zaburzenia snu.

W nocy nie śpisz, a rano nie możesz się wstać?
Są to typowe objawy związane z opóźnioną porą zasypiania – najczęstszą przyczyną bezsenności u osób młodych.

Melatonina, nie bez powodu nazywana „hormonem snu”, wydzielana jest w niewłaściwej ilości o niewłaściwych porach. Jej nadmierna produkcja rano powoduje senność i problemy z budzeniem. W ciągu dnia może towarzyszyć Ci ospałość i uczucie zmęczenia, a z kolei w nocy często nie możesz zasnąć.

Fototerapia stosowana po przebudzeniu (najlepiej w godzinach 6-9), blokuje wydzielanie melatoniny, dzięki czemu reguluje się rytm dobowy: czuwania i snu. Rano będziesz wstawał wyspany, wypoczęty i pełny energii, a wieczorem zaśniesz bez problemu, bo gdy zrobi się ciemno Twój organizm sam zacznie produkować melatoninę.

Dodatkowo, zwykły budzik warto wymienić na budzik świetlny. Dzięki symulacji prawdziwego wschodu słońca przez planowaną pobudką, w naturalny sposób ułatwi Ci poranne wstawanie.

Budzisz się za wcześnie?
Jeśli budzisz się nad ranem i często bezczynnie leżysz w łóżku czekając aż wreszcie będzie można wstać, a wieczorami z reguły zbyt wcześnie zasypiasz masz problemy z tzw. zespołem przyspieszonej fazy snu. Jest to częsta przypadłość u osób po 50-60 roku życia.

Stosuj światłoterapię wczesnym wieczorem, najlepiej 2-3 godziny przed planowanym pójściem spać (do godziny 18-20). Objawy powinny ustąpić w ciągu około 2 tygodni.

Tak, wystarczy stosować światłoterapię przed lub w trakcie pracy.

Ostatnie badania dowiodły, że jasne światło o odpowiednim natężeniu zwiększa zdolności poznawcze: poprawia pamięć, pracę mózgu i sprawność intelektualną. Zwiększa również koncentrację i refleks, dodaje energii i poprawia nastrój.

W Skandynawii, gdzie wiedza na temat światłoterapii jest największa, lampy antydepresyjne używane są w urzędach państwowych i wielu biurach. Efekt jest prosty: zwiększenie wydajności pracy pracowników.

Fototerapię można stosować bez względu na porę roku.

Jest szczególnie korzystna dla osób:

• przebywających większość czasu wewnątrz pomieszczeń
• często pracujących w nocy
• wykonujących pracę zmianową

Tak, światłoterapia jest także skuteczną terapią wspomagającą w leczeniu innych objawów depresji, które nie występują sezonowo.

Fototerapia pomaga zwalczyć objawy:

• typowej depresji (choroba afektywna jednobiegunowa)
• depresji w chorobie dwubiegunowej (CHAD – choroba afektywna dwubiegunowa)
• depresji poporodowej
• depresji w trakcie trwania ciąży
• obniżonego nastroju po przewlekłych chorobach

W przypadku zaburzeń niesezonowych skonsultuj leczenie wspomagające lampami antydepresyjnymi z lekarzem psychiatrą.