Depresja w ciąży to temat trudny i mało znany. Niestety, wbrew powszechnym przekonaniom, „stan błogosławiony” nie chroni przed depresją. Co więcej, ciąża może być istotnym czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia zaburzeń depresyjnych. Szacuje się, że ok. 5-15% kobiet w ciąży zmaga się z depresją. Często samotnie.
Ciąża a depresja – wpływ ciąży na rytmy dobowe
W ciąży zegar biologiczny kobiety zaczyna szwankować, co prowadzi do szeregu zmian utrudniających prawidłowe funkcjonowanie w ciągu dnia i nocy. Często pojawia się: nadmierna senność w ciągu dnia, trudności w zasypianiu, bezsenność, niespokojny sen, wybudzanie się w nocy lub wcześnie rano. Takie rozregulowanie rytmów dobowych nie tylko spędza niejednej kobiecie sen z powiek, ale również… zwiększa ryzyko depresji.
Depresja w 3 trymestrze ciąży
Według badań depresja pod koniec ciąży występuje najczęściej. Zaburzenia snu i bezsenność w ciąży wraz z obniżoną sprawnością fizyczną w 3 trymestrze wiążą się z częstszym przesiadywaniem w domu i niedostateczną ekspozycją na światło słoneczne. Brak ruchu i światła to również istotne czynniki zwiększające ryzyko rozwoju zaburzeń depresyjnych w ciąży.
Depresja w ciąży – objawy
Poza problemami ze snem stany depresyjne w ciąży manifestują się: długotrwałym smutkiem i przygnębieniem, płaczliwością, drażliwością, ciągłym zmęczeniem. Objawy depresji w ciąży to również: poczucie winy, niska samoocena, problemy z podejmowaniem decyzji, uczucie lęku i niepokoju, a nawet brak chęci do życia. Jeśli podobne objawy trwają dłużej niż 1-2 tygodnie zgłoś się do specjalisty! (skierowanie do poradni zdrowia psychicznego nie jest wymagane).
Test na depresję w ciąży – test Becka
Depresja ciążowa może zostać wstępnie wykryta dzięki przeprowadzeniu testu Becka. Według nowych standardów opieki okołoporodowej test na depresję w ciąży powinien zostać wykonany między 11 a 14 tygodniem oraz między 33 a 37 tygodniem ciąży, a także w okresie połogu. Test Becka dostępny jest tutaj, jednak pamiętaj, że skala depresji Becka jest jedynie narzędziem pomocniczym, a wynik testu powinien być skonsultowany z psychiatrą lub psychologiem.
Depresja w ciąży a wpływ na dziecko
Depresja ciążowa wpływa w znaczącym stopniu nie tylko na matkę, ale także na jej dziecko. Długotrwały wysoki poziom kortyzolu (hormonu stresu) może skutkować: przedwczesnym porodem, niską masą urodzeniową, opóźnionym rozwojem dziecka i zaburzeniami jego funkcji poznawczych. Depresja w ciąży zwiększa ryzyko depresji poporodowej, a ta z kolei w przyszłości może przyczynić się do wystąpienia depresji u dziecka.
Depresja w ciąży – jak leczyć?
Leczenie depresji w ciąży jest trudne, ale bez wątpienia konieczne. Niestety wiele kobiet nie jest świadomych konsekwencji jakie może powodować u dziecka nieleczona depresja ciążowa i nie szuka pomocy – paradoksalnie bardzo często właśnie ze względu na lęk o jego zdrowie. Faktycznie, bezpieczeństwo leków antydepresyjnych w ciąży jest kontrowersyjne, ale przecież nie tylko leki leczą.
„Leczenie to przecież nie tylko leki, które w określonych sytuacjach można podawać także ciężarnym, ale też psychoterapia, relaksacja czy światłoterapia – skuteczność tej ostatniej metody jest znana w depresji zimowej, także w depresji w ciąży bywa ona pomocna.” tłumaczy lek. psychiatra Joanna Krzyżanowska-Zbucka czytelniczkom serwisu „M jak mama” w artykule „Dotknęła mnie depresja w ciąży. Jak sobie z nią poradziłam?”
Depresja w ciąży – brak wsparcia
W zaburzeniach o lekkim nasileniu zwykle wystarczająca jest psychoterapia – jest ona po części odpowiedzią na brak wsparcia, którego często doświadczają kobiety w depresji ciążowej. Dwie najczęściej stosowane metody terapii to: psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT), która dąży do zmiany błędnych wzorców myślenia oraz psychoterapia interpersonalna (IPT), która uczy jak radzić sobie ze zmianami w życiu, również w kontekście interakcji społecznych.
Fototerapia w depresji ciążowej
W przypadkach depresji o średnim lub ciężkim nasileniu najczęściej zalecane jest leczenie farmakologiczne. Alternatywą dla kobiet, które nie akceptują lub źle tolerują leki może być światłoterapia. Jak pokazują liczne badania fototerapia przynosi pozytywne efekty nie tylko w leczeniu depresji sezonowej, ale również w innych rodzajach zaburzeń depresyjnych, w tym depresji podczas ciąży i poporodowej.
Zalety fototerapii w depresji ciążowej:
- brak skutków ubocznych dla dziecka
- łagodna i bezpieczna metoda leczenia i profilaktyki
- wysoka skuteczność i szybka poprawa (w ciągu 1-5 tyg.)
- fototerapia w domu zapewnia wygodę i wysoki komfort leczenia
- prosta obsługa urządzeń i krótki czas zabiegów
- niskie koszty terapii (odpowiadające kosztom zakupu lub wynajmu urządzenia)
Fototerapia w ciąży – skutki uboczne dla matki
Fototerapia w depresji ciążowej nie powoduje żadnych skutków ubocznych u płodu. Natomiast u kobiet sporadycznie mogą pojawić się nudności i/lub ból głowy. Objawy te mają jednak charakter łagodny i krótkotrwały, a w celu ich ustąpienia wystarczy skrócić czas naświetlań.
Prawdopodobnie istnieje również niewielkie ryzyko wystąpienia hipomanii (podczas badań przeprowadzonych w latach 2002 – 2016, w których wzięło udział ponad 200 kobiet z depresją ciążową objawy hipomanii po fototerapii stwierdzono u 1 pacjentki).
Skuteczność fototerapii w depresji ciążowej
Pierwsze opublikowane w 2002 roku badanie nad wykorzystaniem fototerapii w ciężkiej depresji ciążowej wykazało zmniejszenie objawów depresyjnych o 49-59% po 3-5 tygodniach codziennych naświetlań (60 min. sesje niedługo po przebudzeniu przy wykorzystaniu lamp antydepresyjnych o mocy 10000lx). Po zakończeniu leczenia u żadnej z pacjentek nie wystąpiła depresja poporodowa.
Fototerapia jako profilaktyka depresji okołoporodowej
Światłoterapia może być stosowana również jako profilaktyka depresji ciążowej i poporodowej – zwłaszcza u kobiet, u których trzeci trymestr ciąży i/lub okres połogu przypada w miesiącach z niedostateczną ilością światła słonecznego (tj. w Polsce między październikiem a marcem / kwietniem), gdyż są one szczególnie narażone na rozwój depresji sezonowej.
Bibliografia
- „Systematic Review of Prevalence of Antepartum Depression During the Trimesters of Pregnancy”, H. I Okagbue i inni, 2019 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31198472/?from_term=antepartum+depression&from_pos=2
- „Depresje w ciąży i poporodowa wpływają na rozwój dziecka”, wywiad z prof. Piotrem Gałeckim w portalu „Serwis Zdrowie” https://zdrowie.pap.pl/wywiady/strefa-intymna/depresje-w-ciazy-i-poporodowa-wplywaja-na-rozwoj-dziecka
- „Leczenie depresji podczas ciąży – część 1 i 2, prof. dr hab. Marta Makara-Studzińska” http://zdrowiewciazy.pl/index.php/zdrowie-w-ciazy/dobrostan-psychiczny/763-leczenie-depresji-w-ciazy
- „An open trial of morning light therapy for treatment of antepartum depression”, Dan A.Oren i inni, 2002 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11925310/
- ’Bright light therapy in pregnant women with major depressive disorder: study protocol for a randomized, double-blind, controlled clinical trial”, Babette Bais i inni, 2016, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27821114/
- „Ocena skuteczności fototerapii w leczeniu niesezonowych zaburzeń afektywnych”, M.Chojnacka, Ł.Święcicki http://ppn.ipin.edu.pl/aktualne/2011/1/PPiN_1-2011_05.pdf
- „A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study of Light Therapy for Antepartum Depression”, Anna Wirz-Justice i inni, 2011 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10671419/
- „Randomized Clinical Trial of Bright Light Therapy for Antepartum Depression: Preliminary Findings”, C Neill Epperson i inni, 2004 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15096083/
